Filmrecensie Michiel de Ruyter: erfgoedporno!

Michiel de Ruyter: erfgoedporno gesponsord door De Houtsnippergigant

Doe je ogen dicht. Proef het zout van de zee. Luister naar het gebulder van de kanonnen in de verte en waan je voor heel even in de Gouden Eeuw.

Aldus het reclamepraatje voor Zeeheldendrop. Zoute drop in de vorm van een kanon, een fregat en het hoofd van Michiel himself. Uiteraard een Zeeuws product, want Zeeland is in de ban van de film Michiel de Ruyter. Ik zag ‘m op een maandagmiddag tussen de medewerkers en vrijwilligers van het maritiem muZEEum Vlissingen, die opveerden toen hun museumstukken in beeld kwamen: De Ruyter’s brieventas, zegelstempel en mes, en het fraaie scheepsmodel van De Zeven Provinciën (door Tywin Lannister oftewel Charles Dance gefrustreerd in een hoek geschopt, Damn Those Dutch!).

Gul gestrooide houtsnippers
Twee en een half uur Michiel de Ruyter is een lange zit. Op het eind zegt Derek de Lint sarcastisch “ik heb het nu wel gezien”. Dat gevoel had ik ook een beetje. Het zijn wel heel veel zeeslagen met in slow motion rondvliegende zeelui. Massa’s treurende vrouwen en snikkende kinderen. Elk maritiem bevel wordt steeds drie keer in het rond geschreeuwd. Als ze na één authentieke demonstratie van de boordcommunicatie mannetje twee en drie hadden geschrapt was de film een dankbaar kwartiertje korter geweest. Maar de mannetjes blijven schreeuwen onder constant kanongebulder, wapperende driekleuren en vooral veel gul in het rond gestrooide houtsplinters. De film lijkt wel gesponsord door De Houtsnippergigant.

Maar dat is eigenlijk ook het enige element van de film waar je melige grappen over kunt maken. Vooruit, ook het moment dat Frank Lammers als De Admiraal woest brullend door het beeld slingert, terwijl hij in slow motion een Engels schip gaat enteren in een verse regen van houtsnippers. Auw. Rutger Hauer is in zijn drie minuten filmtijd zeker kaliber Clint Eastwood. Maar Lammers is geen Johnny Depp, die als Jack Sparrow komisch én onverschrokken kan zijn.

Van mij hadden Victor Löw of Roeland Fernhout ook best Michiel de Ruyter mogen spelen. Fernhout is zo’n beetje de enige met humor. Maar Lammers doet het best okee als heldhaftige lobbes die liever zijn kippen voert dan lof in ontvangst neemt. Eigenlijk zijn alle acteurs prima. Egbert Jan Weeber is leuk als vileine Willem III met sierlijke maniertjes en danspasjes. Tygo Gernandt is een heldhaftig scheepsmaatje totdat hij praat als een Urker visser. Zelfs Lieke van Lexmond is niet storend en dat wil heel wat zeggen.

Het budget van regisseur Roel Reiné was zo’n acht miljoen, wat eigenlijk een koopje is voor vijfentwintig jaar aan zeeslagen en intriges. Drie vrouwen van Michiel zijn samengevat in één kranig exemplaar. Met alle evenementen zo samengebald lijkt het alsof je zit te kijken naar een nogal stressvol half jaartje uit het leven van Bestevaer. En dat is goed zo, de schermutselingen tussen de Orangisten en de Staatsgezinden worden voor iedereen begrijpelijk uitgelegd. En hoewel de fantastische stunt van The Raid of the Medway een klein beetje afgeraffeld wordt, is het nachtelijk bevaren van the Thames, dwars door die ketting heen, echt jongensboek-materiaal.

Cameo van het Melkmeisje
Michiel de Ruyter komt helaas niet in de buurt van Master and Commander, mijn favoriete driemasterfilm van regisseur Peter Weir (the Truman Show!). Die film geeft een realistisch beeld van de rangen en standen aan boord maar demonstreert ook de hoop en het bijgeloof van de zeelui, de scheepsmythes, de peilloze koude diepte van de zee. Het water van Michiel de Ruyter was voornamelijk het IJsselmeer en om dat te compenseren lijkt het bombastgehalte constant opgevoerd tot standje 11. Van mij had dat best op zeven of acht gemogen, want het acteerwerk en vooral de art direction staan prima op zichzelf. Het licht is zacht en warm, de kleding en interieurs passend maar niet overdadig. De schepen klinken vooral heel mooi – krakende en zwoegende houten beesten. En Reiné heeft een leuk zoekspelletje met bekende schilderijen in zijn film gestopt. De allegorische boze zwaan van Jan Asselijn heeft een grote rol en er is een grappige cameo van het melkmeisje van Vermeer. Volgens mij sjokt ook Rembrandt even voorbij met een schilderijtje onder zijn arm. We zien live het schilderij met de gruwelijk verminkte lichamen van de gebroeders De Witt ontstaan (de echte tong en vinger van de broers, topstukken van het Haags Historisch Museum, zijn op het laatste moment uit de film geknipt).

Erfgoedporno
En dan de sets. Michiel de Ruyter is je reinste erfgoedporno, met oogstrelende locaties waar Nederland terecht trots op mag zijn. Als Johan de Witt een ronkende speech houdt over de Vrijheid van Nederland vliegt de camera over het prachtige stadhuis van Middelburg. Ook de iconische Middelburgse Oostkerk krijgt een mooi shot. Het Markiezenhof van Bergen op Zoom fungeert als zeventiende-eeuws Londen en dat deed mij als Bergenaar even een klein gilletje van verrukking slaken. Voor de Zeeuwen is het een heerlijk zoekplaatje: woonhuizen, stadhuizen en kerken van Veere, Zierikzee en Middelburg maken samen zowat het hele universum van De Ruyter. Zuidelijk Nederland was zeer gastvrij voor de filmmakers. Voor een shot van het Haagse Binnenhof bleven de poorten echter gesloten en moest er maar gebruik worden gemaakt van Madurodam. Maar dat zie je niet. Want de  samensmelting tussen CGI en hedendaagse locaties is goed gedaan. Het zijn echter de simpele straattafereeltjes die het meest fascineren: een markt, een wandeling langs de haven, een lynchpartij.

Zeeland heeft Michiel de Ruyter opnieuw omarmd en het is mooi en terecht dat er al meer dan 200.000 mensen de moeite hebben genomen om naar een Vaderlandsch Epos te gaan. Aardige geste: met je bioskaartje kun je in Vlissingen gratis het muZEEum bezoeken om de portretten van De Ruyter, zijn doodshemd en zijn dodenmasker te zien. In het pand waar hij zeker te weten als jongeling heeft rondgelopen. Die stille collectiestukken, en al die prachtige filmlocaties zo vlakbij, gaven mij stiekem meer kippenvel dan al het bombast van de film.

Lang Weekend met Michiel de Ruyter! Toeristische tips voor een mooi rondje Zeeland:
Vrijdag: Bergen op Zoom, het Markiezenhof. Via de N257 naar het eiland Schouwen-Duiveland, Zierikzee. De Ruyter-locaties: Kerkplein, Oude Haven, Stadspoorten, Burgerweeshuis (op afspraak). Lekker vis eten en ergens overnachten.

Zaterdag: via de Deltawerken en de N57 naar Veere. De Ruyter locaties: de haven, Markt (Nr. 7 was het woonhuis van De Ruyter in de film), de Schotse Huizen, Campveerse Toren.
Door naar Middelburg. De Ruyter-locaties zijn o.a. het Stadhuis, Oostkerk, Wandelkerk en Koorkerk, Abdij met kruidentuin. Eten en overnachten in Middelburg.

Zondagochtend: rondje stil Middelburg met prachtige grachtenpanden en vooral de Kuiperspoort, helemaal de Gouden Eeuw. Door naar Vlissingen voor échte De Ruyter historie: woonhuis op Nieuwstraat nr. 13. Als belhamel schijnt hij de toren van de Jacobskerk te hebben beklommen. De Ruyter kwamals handelaar in dienst van de gebroeders Lampsins. Hun huis is nu het muZEEum dat persoonlijke voorwerpen van Michiel de Ruyter bewaart en uiteraard vele mooie verhalen vertelt. Op de Boulevard staart zijn standbeeld naar de horizon.

Bonus: mooi weer? Te midden van het groen ligt Fort Rammekens (Ritthem, tussen Vlissingen en Middelburg), het oudste nog bestaande zeefort van West-Europa van waar ook de VOC-schepen vertrokken.